Hoe worden de verschillende medicijnen ingedeeld?

De complexe wereld van medicijnclassificatie: meer dan alleen de naam

De apotheek lijkt soms een ondoorgrondelijke jungle van pillen, capsules en zalven. Achter elke verpakking schuilt een complex verhaal, en een belangrijk onderdeel daarvan is de manier waarop medicijnen worden ingedeeld. Deze classificatie is niet arbitrair, maar volgt verschillende, vaak overlappende, systemen die artsen, apothekers en onderzoekers helpen bij het begrijpen, voorschrijven en ontwikkelen van medicijnen.

Een eerste en meest voor de hand liggende indeling is gebaseerd op de therapeutische werking, oftewel: wat doet het medicijn voor de patiënt? Dit is de meest praktische indeling voor artsen en patiënten. Voorbeelden hiervan zijn:

• Analgetica (pijnstillers): Deze medicijnen bestrijden pijn, van milde hoofdpijn tot ernstige postoperatieve pijn. De categorie omvat paracetamol, ibuprofen, morfine en vele andere, elk met hun eigen sterkte en bijwerkingen.
• Antibiotica: Deze medicijnen bestrijden bacteriële infecties. De enorme variëteit aan antibiotica is nodig omdat bacteriën resistent kunnen worden tegen bepaalde medicijnen.
• Antivirale middelen: Deze richten zich op virale infecties, zoals griep of herpes. De ontwikkeling van antivirale medicijnen is vaak complexer dan die van antibiotica.
• Antihypertensiva (bloeddrukverlagende middelen): Deze medicijnen worden gebruikt om hoge bloeddruk te behandelen. Ook hier is sprake van diverse werkzame stoffen met verschillende werkingsmechanismen.
• Psychofarmaca: Deze omvatten een brede categorie medicijnen die gebruikt worden bij de behandeling van psychische aandoeningen, zoals antidepressiva, antipsychotica en anxiolytica (angstremmers).

Naast de therapeutische werking, wordt de classificatie ook bepaald door de chemische structuur van het medicijn. Dit is vooral relevant voor onderzoekers en farmaceuten. Voorbeelden hiervan zijn:

• Bètablokkers: Deze groep medicijnen blokkeert de bètareceptoren in het lichaam, wat onder andere leidt tot een verlaging van de bloeddruk en hartslag. Verschillende bètablokkers hebben subtiele verschillen in chemische structuur, wat resulteert in variaties in effect en bijwerkingen.
• Statines: Deze medicijnen verlagen het cholesterolgehalte in het bloed en worden veel gebruikt in de preventie van hart- en vaatziekten. Ze delen een gelijkaardige chemische structuur, maar er zijn wel variaties.

Een derde belangrijke classificatiemethode richt zich op het aangrijpingspunt in het lichaam. Dit beschrijft waar in het lichaam het medicijn zijn effect uitoefent, bijvoorbeeld op specifieke receptoren, enzymen of ionkanalen. Dit is essentieel voor het begrijpen van het werkingsmechanisme van het medicijn. Voorbeelden:

• Medicijnen die werken op het zenuwstelsel: Dit omvat een zeer brede categorie, van pijnstillers tot antidepressiva en anti-epileptica.
• Medicijnen die werken op het immuunsysteem: Deze omvatten immunosuppressiva (onderdrukken het immuunsysteem), immunomodulatoren (regelen het immuunsysteem) en medicijnen die de immuunrespons stimuleren.
• Medicijnen die werken op het cardiovasculaire systeem: Dit omvat bijvoorbeeld bloeddrukverlagende middelen, bloedverdunners en medicijnen die de hartslag reguleren.

Het is belangrijk om te beseffen dat deze classificatiesystemen vaak overlappen. Een medicijn kan bijvoorbeeld tot meerdere therapeutische categorieën behoren en tegelijkertijd een specifieke chemische structuur hebben en op een bepaald aangrijpingspunt inwerken. Deze complexiteit onderstreept de noodzaak van nauwe samenwerking tussen artsen, apothekers en farmaceuten om ervoor te zorgen dat medicijnen veilig en effectief worden gebruikt.