Hoe bepaal je of het een d of t is?

De eeuwige twijfel: voltooid deelwoord met een -d of -t?

Het voltooid deelwoord. Een grammaticale struikelblok waar menig Nederlander over valt. Je combineert een hulpwerkwoord (‘hebben’ of ‘zijn’) met de stam van het hoofdwerkwoord plus een -d of -t. Maar welke van de twee is nu correct? Gelukkig bestaat er een handig ezelsbruggetje: ‘t kofschip.

‘t Kofschip legt aan

De ‘t kofschip-regel’ helpt je te bepalen welke letter je achter de stam plaatst. Denk aan een schip dat aanlegt in de haven. De lading die het meeneemt, bepaalt de uitgang van je voltooid deelwoord. Dit schip vervoert de medeklinkers t, k, f, s, ch en p. Eindigt de stam van je werkwoord op één van deze klanken? Dan krijg je een -t aan het einde van je voltooid deelwoord.

Laten we een paar voorbeelden bekijken:

• werken: De stam is ‘werk’. De ‘k’ zit in ‘t kofschip, dus het voltooid deelwoord is gewerkt.
• lopen: De stam is ‘loop’. De ‘p’ zit in ‘t kofschip, dus het voltooid deelwoord is gelopen.
• lachen: De stam is ‘lach’. De ‘ch’ zit in ‘t kofschip, dus het voltooid deelwoord is gelachen.

Alles behalve ‘t kofschip krijgt een -d

Eindigt de stam van het werkwoord niet op een t kofschip-klank? Dan gebruik je een -d. Simpel!

Hier zijn wat voorbeelden:

• bellen: De stam is ‘bel’. De ‘l’ zit niet in ‘t kofschip, dus het voltooid deelwoord is gebeld.
• leven: De stam is ‘leef’. Hoewel de ‘f’ wel in ‘t kofschip zit, is de stam ‘leef’ en eindigt deze op een ‘f’, niet op een ‘v’. Hierdoor eindigt het voltooid deelwoord op een -d: geleefd.
• verhuizen: De stam is ‘verhuiz’. De ‘z’ zit niet in ‘t kofschip, dus het voltooid deelwoord is verhuisd.

Let op de uitzonderingen!

Zoals met elke regel zijn er uitzonderingen. Werkwoorden zoals zijn (geweest) en worden (geworden) houden zich niet aan de ‘t kofschip-regel. Het is daarom belangrijk om ook aandacht te besteden aan deze uitzonderingen en ze te onthouden.

Door de ‘t kofschip-regel te onthouden en te oefenen met verschillende werkwoorden, zul je steeds beter worden in het correct vormen van voltooide deelwoorden. En wie weet, vaar je binnenkort zelf wel met ‘t kofschip vol zelfvertrouwen de haven van de Nederlandse grammatica binnen!