Kan een werkgever het loon verminderen?

Kan een werkgever zomaar het loon verlagen? Nee, bijna nooit.

De vraag of een werkgever het salaris van een werknemer kan verlagen, is complex en het antwoord is in de meeste gevallen: nee. Hoewel het misschien verleidelijk lijkt voor een bedrijf in moeilijke tijden, is het een ingreep die juridisch zwaar getoetst wordt en slechts onder zeer strikte voorwaarden is toegestaan.

De hoofdregel: wederzijdse instemming

De basisregel is helder: een werkgever kan het loon van een werknemer alleen verlagen met diens uitdrukkelijke toestemming. Dit betekent een weloverwogen akkoord, niet onder druk of dwang tot stand gekomen. Een simpele handtekening op een formulier is niet voldoende als de werknemer zich niet bewust is van de implicaties of zich gedwongen voelt te tekenen. Een goede jurist zal adviseren om dergelijke afspraken schriftelijk vast te leggen, waarbij de argumenten voor de loonsverlaging duidelijk en transparant zijn gepresenteerd.

Uitzonderlijke omstandigheden: de zware last van het zwaarwegend bedrijfsbelang

Er bestaat wel een uitzondering op deze regel, maar die is extreem smal. Alleen in gevallen van uitzonderlijke omstandigheden, die een zwaarwegend bedrijfsbelang rechtvaardigen, kan een werkgever eenzijdig tot loonsverlaging overgaan. Denk hierbij aan situaties als een dreigend faillissement waarbij loonsverlaging de enige manier is om het bedrijf te redden en banen te behouden. Zelfs dan is het niet gegarandeerd dat een rechter de loonsverlaging zal goedkeuren.

De hoge lat van het ‘zwaarwegend bedrijfsbelang’

Het ‘zwaarwegend bedrijfsbelang’ is een zeer strenge maatstaf. Een tijdelijke terugval in de omzet of een slechte kwartaalcijfer volstaan niet. De werkgever moet kunnen aantonen dat er een ernstige en onmiddellijke bedreiging is voor het voortbestaan van het bedrijf, en dat loonsverlaging de enige haalbare oplossing is om deze bedreiging af te wenden. De werkgever dient alle andere mogelijkheden om de financiële situatie te verbeteren, zoals kostenbesparingen elders, te hebben uitgeput.

Rechterlijke toetsing: bijna altijd nodig

Bij een eenzijdige loonsverlaging is een rechterlijke toetsing bijna onvermijdelijk. De rechter zal streng beoordelen of er inderdaad sprake is van een zwaarwegend bedrijfsbelang en of de loonsverlaging proportioneel is. De werkgever moet uitgebreid kunnen motiveren waarom de loonsverlaging noodzakelijk, proportioneel en de minst ingrijpende maatregel is. De rechter zal rekening houden met factoren als de duur van de loonsverlaging, het percentage van de verlaging en de financiële positie van zowel het bedrijf als de werknemer.

Conclusie: voorzichtigheid geboden

Een werkgever moet zich zeer goed bewust zijn van de risico’s verbonden aan een eenzijdige loonsverlaging. De kans dat een dergelijke beslissing juridisch standhoudt, is uiterst klein. Een open en eerlijke dialoog met de werknemer over eventuele financiële problemen en het zoeken naar gezamenlijke oplossingen, is altijd de voorkeursweg. Juridisch advies is in dit soort situaties essentieel.