Is de AOW een sociale verzekering?

Is de AOW een sociale verzekering? Ja, maar met nuances.

De stelling dat de AOW (Algemene Ouderdomswet) een sociale verzekering is, is grotendeels correct, maar vereist nuancering. De inleiding suggereert dat de AOW, samen met de Anw (Algemene Nabestaandenwet), Wlz (Wet langdurige zorg) en AKW (Algemene Kinderbijslagwet), een geheel vormt van sociale verzekeringen, gefinancierd via premies. Dit beeld is deels waar, maar mist belangrijke details.

De AOW is inderdaad een sociale verzekering in de zin dat zij een basisinkomen garandeert voor ouderen die aan bepaalde voorwaarden voldoen (leeftijd en verblijfsduur in Nederland). Dit inkomen is bedoeld om te voorzien in de meest essentiële levensbehoeften. Belangrijk is echter dat de AOW niet gefinancierd wordt via een individueel opgebouwde premie zoals een particuliere pensioenverzekering. In plaats daarvan wordt de AOW gefinancierd via omzetbelasting (een deel van de btw) en inkomstenbelasting. Dit onderscheidt de AOW van bijvoorbeeld de werknemersverzekeringen (WW, WIA, ZW), waar werkgevers en werknemers rechtstreeks premies voor betalen.

De vergelijking met de Anw, Wlz en AKW is eveneens relevant, maar vereist specificatie. De Anw, die nabestaanden een uitkering biedt, functioneert wel degelijk als een sociale verzekering gefinancierd via premies. De Wlz, die zorg aan mensen met langdurige zorgbehoefte vergoedt, kent een complexer financieel model, waarbij zowel premies als algemene middelen een rol spelen. De AKW, zoals terecht opgemerkt, wordt volledig uit algemene middelen bekostigd en is dus geen sociale verzekering in de traditionele zin van de term.

Kortom, de AOW is een sociale verzekering omdat ze een collectief risico dekt en een basisinkomen verzekert. Echter, het financieringssysteem verschilt wezenlijk van andere sociale verzekeringen die gebaseerd zijn op individuele premiebetalingen. Het is juist dit collectief gefinancierde karakter, via algemene middelen, dat de AOW kenmerkt als een sociale voorziening met een solidaire grondslag, waar iedereen, ongeacht de hoogte van zijn of haar inkomen, recht op heeft. De precieze definitie van “sociale verzekering” kan daarom afhankelijk zijn van de gebruikte criteria, maar de AOW’s essentiële rol in het Nederlandse sociale vangnet is onomstotelijk.