Hoe kan ik schijnzelfstandigheid vermijden?

Schijnzelfstandigheid vermijden: Een waterdichte overeenkomst als sleutel tot succes

De aantrekkelijkheid van zelfstandigheid – flexibiliteit, eigen baas zijn, potentieel voor hogere inkomsten – wordt vaak overschaduwd door de risico’s van schijnzelfstandigheid. Deze juridische valkuil kan leiden tot forse naheffingen van belastingen en sociale premies, zowel voor de opdrachtgever als de ‘zelfstandige’. Hoe voorkomt u dat u in deze situatie terechtkomt? Een waterdichte overeenkomst is de belangrijkste sleutel. Maar wat maakt een overeenkomst nu echt ‘waterdicht’?

Het is niet genoeg om simpelweg een contract te tekenen met de titel ‘overeenkomst van opdracht’. De inhoud moet de werkelijke relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer accuraat weergeven en ondubbelzinnig bewijzen dat sprake is van een echte zelfstandige onderneming. Een aantal cruciale aspecten verdient bijzondere aandacht:

1. Feitelijke werkwijze en verantwoordelijkheden: De overeenkomst moet gedetailleerd beschrijven hoe de werkzaamheden worden uitgevoerd. Wordt er op locatie gewerkt of vanuit huis? Zijn er vaste werktijden of bepaalt de zelfstandige deze zelf? Wie beheert de planning en de voortgang van het project? Duidelijke omschrijvingen van de verantwoordelijkheden van beide partijen zijn essentieel. Bij schijnzelfstandigheid is er vaak sprake van een te grote mate van sturing en controle door de opdrachtgever.

2. Onafhankelijkheid en ondernemerschap: De zelfstandige moet in staat zijn om zelfstandig beslissingen te nemen over de uitvoering van zijn werkzaamheden. Heeft hij de vrijheid om zijn eigen werkwijze te bepalen, zijn eigen materialen te gebruiken, en zijn eigen onderaannemers in te schakelen? De overeenkomst dient deze onafhankelijkheid expliciet te vermelden en te garanderen. Belangrijk is ook de mate van financiële risico’s die de zelfstandige draagt. Heeft hij winstmogelijkheden, maar loopt hij ook risico op verlies?

3. Controlemogelijkheden: Opdrachtgevers hebben het recht om de kwaliteit van het werk te controleren. De overeenkomst moet echter duidelijk aangeven hoe deze controle plaatsvindt, en dat deze controle niet leidt tot een inbreuk op de zelfstandigheid van de opdrachtnemer. Het verschil tussen controleren van het resultaat en controleren van het proces is hier cruciaal.

4. Risico-draagvermogen: Een belangrijke factor bij het onderscheid tussen een echte zelfstandige en een schijnzelfstandige is de risicodeling. Draagt de zelfstandige daadwerkelijk financiële risico’s, zoals bijvoorbeeld de aanschaf van materialen, marketingkosten of investeringen in zijn eigen bedrijf? De overeenkomst moet hier duidelijk over zijn.

5. Financiële afspraken: De wijze van betaling, facturering en eventuele bijkomende kosten moeten expliciet worden vastgelegd. Wordt er gewerkt met een uurtarief, een projectprijs of een combinatie van beide? De afspraken moeten realistisch zijn en reflecteren op de marktwaarde van de geleverde diensten.

Een goed opgestelde overeenkomst is geen garantie tegen alle eventuele conflicten, maar het vormt wel een krachtig bewijsstuk in geval van geschillen. Raadpleeg bij twijfel altijd een jurist of belastingadviseur. Zij kunnen u helpen bij het opstellen van een waterdichte overeenkomst die uw zelfstandigheid ondubbelzinnig bevestigt en u beschermt tegen de risico’s van schijnzelfstandigheid. Het voorkomen van problemen is altijd beter dan het achteraf oplossen ervan.