Welk woord is hetzelfde in alle talen?

Het raadsel van de universele “Huh?”

Er bestaat een fascinerende illusie: het idee van een woord dat in alle talen hetzelfde is. Vaak wordt “huh?” aangehaald als voorbeeld. We horen het in het Nederlands, in het Engels (“huh?”), in het Frans (“hein?”), in het Mandarijn (嗯, én), en in talloze andere talen – een soort universele uitroep van verwarring of verbazing. Maar is dit een relict uit een verre prototaal, een getuigenis van onze gedeelde menselijke oorsprong? Het antwoord is verrassend genuanceerd.

Het korte antwoord is: nee. De gelijkenis tussen de klanken van “huh?” in verschillende talen is grotendeels toevallig. Het is geen overblijfsel van een gemeenschappelijke vooroudertaal. In plaats daarvan is het een treffend voorbeeld van onafhankelijke klanknabootsing, een proces waarbij talen geluiden uit de omgeving nabootsen om gevoelens of gebeurtenissen uit te drukken.

De klank “huh?” is intrinsiek verbonden met een fysieke reactie op onverwachte informatie. De lichtjes verheven keel, de korte, uitgeademde klank – dit is een natuurlijke, reflexmatige uiting van verwarring, twijfel of een vraag naar verduidelijking. Deze fysieke respons is universeel, aangezien de neurologische en fysiologische mechanismen die erachter liggen bij alle mensen gelijk zijn. Elke taal heeft zich onafhankelijk van elkaar deze natuurlijke klank toegeëigend om een specifieke betekenis te geven. De gelijkenis in de klank is dan ook een gevolg van de gedeelde menselijke ervaring, niet van een gedeelde linguïstische voorouder.

De universele herkenbaarheid van “huh?” is dus geen bewijs van een gemeenschappelijk lexicaal erfgoed. Het is juist een fascinerend bewijs van de kracht van onomatopee en de diepgewortelde, evolutionair ontwikkelde menselijke reactie op onverwachte stimuli. Het suggereert dat onze communicatie, ook op het meest ongestructureerde, onbewuste niveau, geworteld is in onze biologische en fysieke ervaringen, en niet uitsluitend in de complexe architectuur van taalfamilies en -stamboom.

In plaats van een linguïstisch fossiel, is “huh?” dus een levend bewijs van het vermogen van de mens om spontaan en intuïtief te communiceren, een stille getuige van de universele menselijke ervaring van verwarring en de natuurlijke neiging om daarop te reageren.