Hoe zie je of je een afbeelding mag gebruiken?

Mag ik deze afbeelding gebruiken? Een gids door het doolhof van het auteursrecht.

Het internet staat bol van de prachtige, grappige en informatieve afbeeldingen. Een verleidelijk plaatje kan je website opfleuren, je presentatie kracht bijzetten, of je social media posts aantrekkelijker maken. Maar voordat je die perfecte afbeelding zomaar kopieert en plakt, is het cruciaal om stil te staan bij de vraag: Mag ik deze afbeelding eigenlijk wel gebruiken?

Het antwoord is zelden simpel. Anders dan bijvoorbeeld octrooien, is er geen centraal register waar je kunt nagaan of een afbeelding auteursrechtelijk beschermd is. Dit maakt het vaststellen van de juridische status van een afbeelding tot een complex proces, waarbij de nodige voorzichtigheid geboden is.

Het automatische auteursrecht: een obstakel

Een belangrijk struikelblok is het feit dat auteursrecht automatisch ontstaat. Zodra een afbeelding is gemaakt, is de maker, tenzij anders overeengekomen, de auteursrechthebbende. Dit betekent dat je niet mag aannemen dat een afbeelding vrij te gebruiken is simpelweg omdat er geen copyright symbool (©) zichtbaar is. Auteursrecht hoeft niet geregistreerd te worden om geldig te zijn.

De lange adem van het auteursrecht

De beschermingsduur van het auteursrecht is aanzienlijk. Het auteursrecht blijft geldig tot 70 jaar na het overlijden van de maker. In het geval van een rechtspersoon als auteursrechthebbende, bijvoorbeeld een bedrijf, begint de beschermingstermijn te lopen vanaf de eerste publicatie van de afbeelding. Dit betekent dat een afbeelding die al decennia online staat, nog steeds beschermd kan zijn!

Dus, hoe weet je of je een afbeelding mag gebruiken?

Gezien de complexiteit, is het belangrijk om een stapsgewijze aanpak te hanteren:

1. Zoek de bron: Begin met het achterhalen van de bron van de afbeelding. Waar heb je de afbeelding gevonden? Is het een officiële website, een social media platform, of een zoekmachine resultaat? De website van de maker of rechthebbende is de beste plek om informatie over het gebruik te vinden.

2. Lees de gebruiksvoorwaarden: Veel websites en platforms hebben gebruiksvoorwaarden of licenties die aangeven wat je wel en niet mag doen met de content. Lees deze zorgvuldig door. Let op termen als “Creative Commons”, “Public Domain”, “Royalty-Free” en “Rights Managed”.

3. Zoek naar licenties: Soms is de licentie direct aan de afbeelding gekoppeld, bijvoorbeeld door middel van een watermerk of een kleine tekst. Veel voorkomende licenties zijn Creative Commons licenties, die verschillende gebruiksvoorwaarden definiëren (bijv. naamsvermelding verplicht, geen commercieel gebruik toegestaan, etc.).

4. Reverse image search: Gebruik tools voor reverse image search (zoals Google Images, TinEye of Yandex Images) om te achterhalen waar de afbeelding nog meer gebruikt wordt en of er ergens een bronvermelding of licentie te vinden is.

5. Neem contact op met de maker: Als je de herkomst van de afbeelding niet kunt achterhalen of de gebruiksvoorwaarden niet duidelijk zijn, is het raadzaam om contact op te nemen met de maker of de website waar je de afbeelding gevonden hebt. Vraag toestemming voor het gebruik en leg uit waarvoor je de afbeelding wilt gebruiken.

6. Gebruik “vrije” afbeeldingen met voorzichtigheid: Er zijn websites die “gratis” afbeeldingen aanbieden. Lees ook hier de gebruiksvoorwaarden goed door. Soms zijn er restricties op het gebruik, bijvoorbeeld met betrekking tot commercieel gebruik of naamsvermelding.

7. Wees extra voorzichtig met portretten: Wanneer een afbeelding een herkenbaar persoon afbeeldt, heb je mogelijk ook portretrechtelijke toestemming nodig, naast de auteursrechtelijke toestemming.

Conclusie: Voorzichtigheid is geboden

Het vaststellen of je een afbeelding mag gebruiken is geen eenvoudige opgave. Het ontbreken van een centraal register, het automatische auteursrecht en de lange beschermingsduur maken het belangrijk om voorzichtig te zijn en je goed te informeren. Door bovenstaande stappen te volgen en bij twijfel toestemming te vragen, kun je juridische problemen voorkomen en respect tonen voor het werk van de maker. In het digitale tijdperk is bewustwording van auteursrecht essentieel om creativiteit te stimuleren en de rechten van auteurs te beschermen.