Is elke hoogleraar een professor?

Hoogleraar versus Professor: Een kwestie van definitie

De titel ‘professor’ roept bij veel Nederlanders direct het beeld op van een hoogleraar aan een universiteit. Deze associatie is niet geheel onterecht, want in Nederland is de term ‘professor’ in de praktijk vrijwel synoniem met ‘hoogleraar’. Er bestaat echter een belangrijk onderscheid, een verschil dat voortkomt uit de strikte Nederlandse definitie ten opzichte van de bredere internationale toepassing.

Een hoogleraar is in Nederland een wetenschapper die aan een universiteit een leerstoel bekleedt. Dit impliceert een aanzienlijke expertise op een bepaald vakgebied, een bewezen trackrecord van wetenschappelijk onderzoek en de verantwoordelijkheid voor onderwijs, onderzoek en begeleiding van promovendi. De benoeming tot hoogleraar is een prestigieuze erkenning van wetenschappelijke prestaties en wordt doorgaans alleen verleend aan personen met een doctoraal diploma en een indrukwekkende publicatielijst.

De titel professor daarentegen is in Nederland weliswaar in de volksmond gelijkgesteld aan hoogleraar, maar juridisch gezien is het niet zo eenduidig. Officieel is het een eretitel die aan een hoogleraar wordt toegekend, maar de praktijk laat zien dat de twee termen vrijwel uitwisselbaar zijn geworden. Dit in tegenstelling tot landen als België en de Verenigde Staten.

In België bijvoorbeeld, wordt de titel ‘professor’ toegekend aan een bredere groep academici. Naast hoogleraars kunnen ook andere docenten met een bepaalde anciënniteit of expertise deze titel dragen, vaak aan hogescholen of universiteiten. De Belgische definitie van ‘professor’ omvat dus een grotere groep dan de Nederlandse.

De situatie in de Verenigde Staten lijkt hierop. Ook daar wordt ‘professor’ gebruiker op verschillende niveaus binnen het hoger onderwijs, van assistent-professor tot full professor. De rangorde en de bijbehorende verantwoordelijkheden variëren, maar de titel zelf is niet direct gekoppeld aan het bezetten van een leerstoel, zoals in Nederland.

Kortom, terwijl in Nederland ‘professor’ vrijwel altijd een hoogleraar aanduidt, is de internationale betekenis aanzienlijk breder. De Nederlandse definitie is dus restrictiever en specifieker, wat kan leiden tot verwarring bij internationale vergelijkingen. Het is daarom belangrijk om, zeker in een academische context, de term ‘hoogleraar’ te gebruiken voor de precieze aanduiding van een wetenschapper met een leerstoel aan een Nederlandse universiteit. De term ‘professor’ blijft dan een meer algemene en context-afhankelijke titel.