Hoe straf je een kind van 2 jaar?

Straffen bij een peuter van twee: een kwestie van evenwicht

Pff, straffen… Dat woord alleen al klinkt zo hard, nietwaar? En dan bij een kind van twee jaar oud… Het voelt alsof je een klein, kwetsbaar mensje iets aandoet. Ik begrijp dat heel goed. Want eerlijk gezegd, ik vind het zelf ook ontzettend lastig. Mijn eigen ervaringen, en wat ik heb gelezen in boeken over pedagogiek (zoals bijvoorbeeld de werken van Janet Lansbury en Magda Gerber), leren me dat ‘straffen’ bij een peuter van twee eigenlijk een verkeerd woord is. Het gaat veel meer om grenzen stellen en geleidelijk aan zelfregulatie bevorderen.

Een tweejarige begrijpt nog niet echt de consequenties van zijn of haar gedrag. Ze leren nog alles, en een groot deel daarvan is leren wat wel en niet kan. Een time-out van bijvoorbeeld een minuutje, zoals ik wel eens hoor, vind ik zelf persoonlijk te kort en te weinig effectief voor een kind van die leeftijd. Zij begrijpen nog niet het verband tussen hun actie en de time-out. Het wordt meer een soort willekeurige onderbreking van hun spel.

Wat werkt dan wel? Ik geloof sterk in de kracht van consequenties die direct aansluiten bij het gedrag, en natuurlijk consistentie. Als je kind bijvoorbeeld gevaarlijk dicht bij de straat komt, dan is het natuurlijk van essentieel belang om direct in te grijpen. Een ferme “Nee!” en het kind zachtjes maar vastbesloten wegnemen van de straat is dan gepast. Vergeet daarna niet om uit te leggen waarom dit gevaarlijk is, in simpele woorden die een peuter kan begrijpen: “De auto’s rijden hard, dat is gevaarlijk voor jou.”

Een andere situatie: je kind gooit met eten. In plaats van een time-out, zou ik zelf proberen het eten even weg te halen. Niet als straf, maar als een logisch gevolg: “Als je met eten gooit, kunnen we niet meer eten. We ruimen het even op, en als je rustig bent, kunnen we het later weer proberen.” De nadruk ligt hier op het verlies van iets leuks, niet op pijn of afkeuring.

Wat ik zeker niet zou doen, is schreeuwen of fysieke straf toepassen. Dat beschadigt de band met je kind en leert ze niet hoe ze zich gepast kunnen gedragen. Het leidt tot angst en onveiligheid, en dat is het allerlaatste wat we willen.

Wat werkt wel, naast consequenties?

• Voorspelbaarheid: Een duidelijke dagstructuur met vaste routines geeft een kind veiligheid en helpt bij het voorspellen van wat er gaat gebeuren. Dit vermindert frustratie en gedragsproblemen.
• Empathie: Probeer te begrijpen waarom je kind zich zo gedraagt. Is het moe? Hongerig? Overprikkeld? Soms is een knuffel en een rustmoment alles wat ze nodig hebben.
• Afleiding: Soms kan een simpele afleiding wonderen verrichten. Een speeltje, een liedje, of een ander spelletje kan de aandacht van het kind wegtrekken van het ongewenste gedrag.
• Positieve bekrachtiging: Richt je op het belonen van gewenst gedrag. Een complimentje, een knuffel of een enthousiaste reactie werkt vaak beter dan straf.

Het is een constante leercurve, dit ouderschap. Er zullen dagen zijn waarop je je gefrustreerd voelt en je even niet weet wat je moet doen. Dat is volkomen normaal. Het belangrijkste is om te blijven proberen, consequent te zijn (maar vergeef jezelf ook de misstappen!), en te onthouden dat je kind je liefde en steun nodig heeft om te groeien en te leren. En vergeet niet: raadpleeg hulp van een deskundige (opvoedkundige, consultatiebureau) als je er echt niet uitkomt. Er is geen schaamte in het vragen om hulp!