Is het die of dat bedrijf?

Is het “die” of “dat” bedrijf?

Het juiste betrekkelijk voornaamwoord – “die” of “dat” – in een zin met een zelfstandig naamwoord dat aan een bijzin voorafgaat, hangt af van het grammaticaal geslacht van dat zelfstandig naamwoord. Dit is een subtiel maar essentieel onderdeel van de Nederlandse grammatica. Een fout hierin kan de zinsconstructie en de betekenis veranderen.

Het is gemakkelijk om te verwarren, omdat het geen direct verband houdt met het woord zelf, maar met de klank die het in de zin representeert. De regel is simpel, maar de toepassing vraagt aandacht.

De sleutel: het grammaticaal geslacht van het antecedent

“Dat” wordt gebruikt als het zelfstandig naamwoord mannelijk of onzijdig is, terwijl “die” gebruikt wordt voor vrouwelijke zelfstandige naamwoorden. Dit principe werkt niet altijd zo voor de hand liggend. Het is niet altijd gemakkelijk om het geslacht van een zelfstandig naamwoord te bepalen; denk bijvoorbeeld aan abstracte begrippen of samenstellingen.

Voorbeelden:

• Mannelijk/onzijdig: “Het bedrijf dat succesvol is, verdient erkenning.” (De focus ligt op het bedrijf, een onzijdig zelfstandig naamwoord.)

• Mannelijk/onzijdig: “De nieuwe vestiging die het bedrijf in Europa versterkt, opende gisteren haar deuren.” (Hier is ‘vestiging’ het zelfstandig naamwoord en het is vrouwelijk; ‘vestiging’ is het antecedente en de bijzin is over ‘die’).

• Vrouwelijk: “De organisatie die zich inzet voor mensen met een handicap, krijgt veel steun.” (De organisatie is vrouwelijk, dus “die” wordt gebruikt.)

Onderscheidende factoren:

• Concrete vs. abstracte zelfstandige naamwoorden: Bij abstracte begrippen kan het geslacht soms verrassend zijn. Denk na over de context en de betekenis.

• Samenstellingen: Als het een samenstelling is, bekijk dan het hoofdwoord; dit bepaalt de grammaticale afwijking.

• Bepaalde en onbepaalde lidwoorden: De aanwezigheid van “een” of “de” voor het zelfstandig naamwoord kan je helpen bepalen of het geslacht in de zin moet meetellen als onzijdig/mannelijk of vrouwelijk.

Conclusie:

Het kiezen van “die” of “dat” is een teken van aandacht voor de subtiele structuren van de Nederlandse taal. De sleutel is het grammaticaal geslacht van het zelfstandig naamwoord dat de bijzin introduceert. Door deze regel te volgen, kun je zinnen formuleren die correct, helder en begrijpelijk zijn. Het is een belangrijke grammaticale regel die je moet beheersen als je vloeiend en foutloos Nederlands wilt schrijven.