Is een onverschuldigde betaling een overeenkomst?

Is een onverschuldigde betaling een overeenkomst? Nee, maar wel een bron van verbintenis.

Een veelvoorkomende misvatting is dat een onverschuldigde betaling een overeenkomst is. Dit is echter niet het geval. Een onverschuldigde betaling is juist het gebrek aan een overeenkomst of een andere geldige rechtsgrond die de betaling rechtvaardigt. Het is een eenzijdige prestatie, verricht zonder wederzijdse wilsovereenstemming.

Stel je voor: je betaalt per ongeluk €100 teveel aan je energieleverancier. Er is geen overeenkomst tot die extra betaling. Je hebt onterecht gepresteerd. Dit is een typisch voorbeeld van een onverschuldigde betaling. Hoewel er geen overeenkomst in de zin van een wederzijdse verbintenis is, ontstaat er wel een wettelijke verbintenis voor de ontvanger om het onverschuldigd betaalde bedrag terug te betalen. Deze verbintenis vloeit voort uit de wet, specifiek uit artikel 6:203 van het Burgerlijk Wetboek.

Het verschil met een overeenkomst is cruciaal. Een overeenkomst berust op een wederzijdse wilsovereenstemming tussen twee of meer partijen. Bij een onverschuldigde betaling ontbreekt deze wilsovereenstemming volledig. De betaler heeft geen intentie om het bedrag te schenken, noch is er een andere juridische verplichting die de betaling rechtvaardigt. De ontvanger heeft daarentegen de betaling ontvangen, zonder recht daarop te hebben.

De juridische consequentie van een onverschuldigde betaling is dus de verplichting voor de ontvanger om het ontvangen bedrag terug te betalen. Deze verplichting is niet gebaseerd op een contractuele afspraak, maar op de onrechtmatige verrijking van de ontvanger ten koste van de betaler. De wet beschermt de betaler tegen deze onrechtmatige verrijking.

Het is belangrijk om te benadrukken dat de terugvordering van een onverschuldigde betaling slechts mogelijk is binnen een bepaalde termijn. De wet stelt geen expliciete verjaringstermijn, maar de algemene verjaringstermijn van vijf jaar is van toepassing. Hoe langer men wacht met het claimen van het bedrag, hoe groter de kans dat men zijn recht verliest.

Kortom: een onverschuldigde betaling is geen overeenkomst, maar een eenzijdige prestatie zonder rechtsgrond die wel tot een wettelijke verbintenis tot terugbetaling leidt. De basis hiervoor is de wettelijke bepaling omtrent onverschuldigde betaling en het beginsel van onrechtmatige verrijking. Snel handelen bij het constateren van een onverschuldigde betaling is essentieel om het recht op terugbetaling te behouden.